Nieautoryzowana transakcja płatnicza to operacja wykonana bez zgody posiadacza rachunku lub karty. Mówiąc prościej: to sytuacja, gdy z Twojego konta znikają pieniądze, mimo że nie wyraziłeś świadomie zgody na daną płatność. Polskie prawo – w tym ustawa o usługach płatniczych implementująca unijne regulacje (PSD2) – jasno określa zasady dotyczące takich przypadków. Poniżej w przystępny sposób wyjaśniamy: kiedy transakcja uznawana jest za nieautoryzowaną, jakie są typowe przyczyny takiej sytuacji, jakie obowiązki ma konsument i bank, w jakich okolicznościach bank może odmówić zwrotu środków oraz jakie prawa i ścieżki działania przysługują poszkodowanemu konsumentowi.
Czym jest transakcja nieautoryzowana?
Zgodnie z prawem, transakcja płatnicza jest autoryzowana tylko wtedy, gdy płatnik (np. posiadacz konta) wyraził na nią zgodę w sposób przewidziany w umowie z dostawcą usług płatniczych. Jeśli takiej zgody brak – transakcja jest nieautoryzowana. Innymi słowy, nieautoryzowana transakcja ma miejsce, gdy płatnik nie zatwierdził jej zgodnie z ustalonymi procedurami. Przykładem może być przelew wykonany przez osobę trzecią bez wiedzy właściciela rachunku lub użycie karty płatniczej przez kogoś innego bez zgody właściciela.
W praktyce oznacza to, że nawet jeśli technicznie transakcja została uwierzytelniona (np. ktoś wprowadził PIN lub jednorazowy kod SMS), ale Ty sam nie zamierzałeś jej wykonać i nie wyraziłeś na nią świadomej zgody, powinna być traktowana jako nieautoryzowana. Organy chroniące konsumentów (UOKiK, Rzecznik Finansowy) podkreślają, że ciężar udowodnienia, iż transakcja była autoryzowana lub że klient umyślnie/groźnie przyczynił się do jej realizacji, spoczywa na banku. Konsument nie musi „udowadniać swojej niewinności” – wystarczy, że zgłosi brak autoryzacji.
Kiedy dochodzi do nieautoryzowanych transakcji?
Nieautoryzowana transakcja może zdarzyć się w różnych okolicznościach, najczęściej w wyniku przestępstwa lub nieuprawnionego użycia instrumentu płatniczego. Oto najczęstsze scenariusze:
- Kradzież lub zgubienie karty – Jeśli ktoś ukradnie Twoją kartę płatniczą (lub znajdzie zgubioną) i użyje jej do płatności, transakcje dokonane przez tę osobę bez Twojej zgody są nieautoryzowane. Dotyczy to zarówno wypłat z bankomatu, jak i płatności zbliżeniowych czy internetowych dokonanych bez wiedzy właściciela karty.
- Kradzież telefonu z dostępem do banku – Jeżeli złodziej przejmie Twój telefon z aplikacją bankową lub portfelem elektronicznym i zdoła wykonać płatność z Twojego konta bez Twojej zgody, również mamy do czynienia z transakcją nieautoryzowaną.
- Oszustwo internetowe (phishing, vishing) – Coraz częściej przestępcy posługują się metodami socjotechniki, by skłonić ofiarę do nieświadomego przekazania pieniędzy. Przykłady to fałszywe e-maile lub SMS-y podszywające się pod bank, firmę kurierską czy portal aukcyjny, zachęcające do kliknięcia linku i podania danych logowania lub kodów. Często ofiara myśli, że np. dopłaca drobną kwotę za przesyłkę, a w rzeczywistości przekazuje oszustom swoje dane lub autoryzuje większy przelew na ich konto. Wyłudzenie danych karty, loginów do bankowości internetowej czy kodów autoryzacyjnych to częste metody, które kończą się utratą pieniędzy przez klienta. Ponieważ posiadacz rachunku nie zamierzał faktycznie wysłać pieniędzy oszustom, takie transakcje również są nieautoryzowane (mimo że ofiara sama wpisała np. kod SMS, działając pod wpływem podstępu).
- Skimming i inne kradzieże danych karty – Przestępcy mogą skopiować dane Twojej karty płatniczej (np. w bankomacie lub terminalu) i wykonać duplikat karty lub użyć danych do płatności online. Transakcje dokonane przy użyciu tak sklonowanej karty, oczywiście bez wiedzy i zgody właściciela, są nieautoryzowane.
- Użycie cudzej karty lub konta bez zgody – Każda sytuacja, w której osoba trzecia posługuje się Twoim instrumentem płatniczym (kartą, telefonem z aplikacją, numerem konta) bez autoryzacji z Twojej strony, oznacza nieautoryzowaną transakcję. Może to być także ktoś bliski lub znajomy, kto bez pozwolenia sięgnie po Twoje środki – formalnie bank traktuje taką operację jako nieautoryzowaną przez właściciela.
Warto zauważyć, że skala tego typu oszustw jest duża. Co roku odnotowuje się tysiące incydentów kradzieży pieniędzy z kont nieświadomych konsumentów. Niestety, historie te łączy utrata środków przez ofiary oraz często negatywna reakcja banków na reklamacje. Dlatego tak ważna jest znajomość swoich praw i odpowiednie działanie w razie wystąpienia nieautoryzowanej transakcji.